Z czasem wielu krytyków stwierdziło, że „reality TV” to niewłaściwe określenie dla dzisiejszych programów rozrywkowych. Wszak producenci tego typu widowisk przygotowują wcześniej cały format, wybierają konkretnych uczestników i poprzez różne chwyty i zadania starają się wpłynąć na zachowania osób biorących udział w reality show. Dlatego też sami twórcy częstokroć wyrażają pogląd, że w istocie reality TV to tzw. „unscripted drama”, czyli programy bez przygotowanego wcześniej szczegółowego scenariusza, których wydarzenia nie są do końca przewidywalne.
HISTORIA
1940-1949
W roku 1948 w telewizji zadebiutował program „Candid Camera” Allena Funta (oparty na audycji radiowej „Candid Microphone” z 1947 roku). Widowisko stanowiło zapis reakcji niczego niespodziewających się zwyczajnych ludzi na robione im żarty.
W tym samym roku w telewizji pojawiły się pierwsze w historii talent-search shows: „Original Amateur Hour” Teda Macka i „Talent Scouts” Arthura Godfreya. W programach rywalizowali ludzie-amatorzy, którzy byli poddawani ocenie widzów.
1950-1959
Po roku 1950 w telewizji zadebiutowały takie programy jak „Beat the Clock” i „Truth or Consequences”, prezentujące ludzi mających wykonywać różne zadania i robiących żarty innym osobom.
Po „Original Amateur Hour” i „Talent Scouts”, w roku 1954 powstał kolejny talent-search show: „The Miss America”, którego zwyciężczyni otrzymała status narodowej gwiazdy.
Z kolei w latach 1954-1955 pojawiła się audycja radiowa, stanowiąca zapis działań kalifornijskiej policji.
1960-1969
W roku 1966 Andy Warhol stworzył film „Chelsea Girls”, ukazujący losy swoich znajomych, filmowanych kamerą bez jakiejkolwiek reżyserii. W 2007 roku Radio Times Guide to Film stwierdziło, że film ten jest „winny powstania reality tv”.
1970-1979
Pierwszy reality show – w pełnym tego słowa znaczeniu – powstał w roku 1973 w USA. Widowisko nosiło tytuł „An American Family” („Amerykańska Rodzina”), a w centrum wydarzeń znalazła się amerykańska rodzina Loudów, mieszkająca w Santa Barbara w Kalifornii.
Innym interesującym zdarzeniem w „An American Family” był moment, gdy Pat Loud poprosiła swojego męża o rozwód i opuszczenie domu. „Wiesz, że mamy problem” – powiedziała Pat. Jej mąż – Bill Loud, odpowiedział wówczas: „Jaki jest twój problem?”. Scena ta znalazła się później wśród 100 Telewizyjnych Top Momentów TV Guide.Po zakończeniu emisji programu, w kolejnych latach widzowie mogli okazjonalnie usłyszeć jeszcze o losach rodziny Loudów. W 1983 wyemitowano „American Family Revisited”, a w 2003 pokazano nagrany w 2001 roku odcinek „Lance Loud! A Death in An American Family” („Lance Loud! Śmierć w Amerykańskiej Rodzinie”), w którym opowiedziano o śmierci Lance’a. Widzowie dowiedzieli się, że Lance przez 20 lat był uzależniony od metamfetaminy, był nosicielem wirusa HIV i zmarł w wieku 50 lat na wirusowe zapalenie wątroby typu C (hepatitis C). „Lance Loud! A Death in An American Family” stanowił finałowy odcinek „An American Family”.
„An American Family” zapoczątkowało powstawanie kolejnych programów, których uczestnicy sprzedawali swoją prywatność. W późnych latach 70. pojawiły się chociażby takie produkcje jak „The Dating Game”, „The Newlywed Game” i „The Gong Show”.
Z kolei w 1979 pojawił się show „This Old House” („Ten stary dom”), w którym można było śledzić przebieg renowacji domu. Widowisko dało początek tzw. renovate shows.
1980-1989
„COPS” („Gliny”) – po raz pierwszy wyemitowany wiosną 1989 roku, ukazywał życie policjantów ścigających przestępców.
Co ciekawe, show zapewne nigdy by nie powstał, gdyby nie strajk scenarzystów (Writers Guild of America), który dosięgnął wówczas wszystkie stacje telewizyjne. Za sprawą strajku telewizje zostały pozbawione nowych odcinków licznych pozycji programowych (głównie seriali) i w ten sposób powstał pomysł na show „COPS”, który nie wymagał żadnego scenariusza.
1990-1999
Jak słusznie zauważył komentator telewizyjny Charlie Brooker, produkcje reality TV mogły powstać tylko dzięki spopularyzowaniu komputerowej edycji obrazu. W latach dziewięćdziesiątych nowy system umożliwił łatwą i szybką edycję mnóstwa godzin materiałowych filmowych, co wcześniej stanowiło bardzo skomplikowany proces. Przyczyniło się to do dalszego rozwoju programów reality shows.
W kolejnym roku z podobnym pomysłem wyszła stacja MTV, tworząc program „The Real World” („Prawdziwy Świat”). Erik Latour – twórca „Nummer 28”, długo uważał, że „The Real World” został bezpośrednio zainspirowany jego własnym show. Producenci „The Real World” twierdzili jednak, że ich główną inspiracją była produkcja „An American Family”.
Z kolei w 1996 roku w brytyjskiej telewizji powstał „Changing Rooms”, ukazujący pary odnawiające swoje domy. Był to pierwszy program z gatunku makeover shows.
W 1997 roku w Szwecji zadebiutował show „Expedition Robinson” („Wyprawa Robinson”), stworzony przez Charliego Parsonsa. Widowisko wzbogaciło koncepcję programów typu „Nummer 28” i „The Real World” o nowe elementy, takie jak rywalizacja i eliminacja biorących w nim udział uczestników. Format okazał się wielkim sukcesem i bardzo szybko trafił do kolejnych krajów. Na świecie reality show znany jest również pod tytułem „Survivor”.4 września 1997 roku u Johna de Mola narodziła się koncepcja nowego wielkiego show. Program stanowił pierwotną wizję widowiska znanego później pod tytułem „Big Brother”. Produkcja inspirowana była książką „Rok 1984” George’a Orwella. John de Mol chciał na minimum rok odizolować od świata zewnętrznego grupę osób, która wyzbyłaby się swojej prywatności, wprowadziła się do luksusowej rezydencji i żyła tam jak milionerzy. Miał to być program o otwartym zakończeniu, gdzie termin finału nie jest z góry określony i nikt nie wie, kiedy reality show dobiegnie końca.Widowisko nie mogło jednak zostać zrealizowane ze względu na wysokie koszta produkcji. Dlatego też powstał pomysł stworzenia podobnego programu, jednak o niższym budżecie. Grupę nieznanych sobie ludzi postanowiono zamknąć w kompleksie mieszkalnym po brzegi wypełnionym kamerami. Zawodnicy mieli żyć w odcięciu od świata zewnętrznego, pozbawieni podstawowych wygód takich jak internet, prasa, radio czy telewizja. W ten sposób narodził się jeden z najpopularniejszych reality shows na świecie: „Big Brother” („Wielki Brat”).
Pierwsza edycja formatu zadebiutowała w roku 1999 w Holandii. Program emitowała mała stacja telewizyjna Veronica TV. Widowisko zgromadziło przed telewizorami szeroką widownię i stało się tamtejszym hitem. Wkrótce „Big Brother” rozpoczął triumfalny pochód przez świat.W tym samym roku, w Belgii zadebiutował program „The Mole” („Agent”), który w roku 2000 otrzymał Złotą Różę na Festiwalu Golden Rose of Montreux. W formacie grupa ludzi wykonywała niekiedy bardzo ekstremalne zadania, zdobywając tym samym pieniądze do puli nagród. Głównym zadaniem uczestników było wykrycie tytułowego Agenta, który sabotował grupę.
2000-2010
Reality shows znalazły się u szczytu wraz z początkiem XXI wieku. „Big Brother” debiutował w kolejnych krajach europejskich, wszędzie budząc kontrowersje i gromadząc wielomilionową widownię. Nie inaczej było z show „Expedition Robinson”, który trafiał do kolejnych państw, realizujących swoje lokalne edycje. Na świecie pojawiły się kolejne reality shows. Powstające nowe formaty zaczęły dzielić gatunek przeróżne podkategorie. Pojawiły się mutacje „Big Brothera”, takie jak „The Bar” (2000) i „The Farm” (2001).
Popularyzacja reality shows doprowadziła do powstania kanałów tematycznych, prezentujących wyłącznie programy typu reality TV. I tak w Wielkiej Brytanii w 2002 roku zadebiutował kanał Zone Reality, zaś w roku 2005 w USA ruszyła stacja Fox Reality.
W roku 2002 powstał pierwszy program celebreality, czyli reality show z udziałem gwiazd. Widowisko nosiło tytuł „The Osbournes” („Rodzina Osbourne’ów”), a jego bohaterami byli Ozzy Osbourne wraz z rodziną. Show emitowała stacja MTV.W tym samym czasie rozwijały się makeover shows (w których widzowie mogli obserwować niezwykłe metamorfozy ludzi – od zwykłych zmian wizerunku, osobowości, aż po operacje plastyczne), a także tzw. renovation shows (polegające np. na odnawianiu mieszkań). Powstały między innymi produkcje: „Extreme Makeover” w 2002 oraz „Queer Eye for the Straight Guy” i „Extreme Makeover: Home Edition” w 2003.W roku 2002 ewolucja dosięgnęła widowisk dating shows, w których zwykli ludzie starali się odnaleźć swoją drugą połówkę. Po „Blind Date” w roku 1985 („Randka w ciemno”), w 2002 pojawił się „The Bachelor” („Kawaler do wzięcia”), a w roku 2003 spin-off widowiska – „The Bachelorette” („Panna do wzięcia”). W 2004 także homoseksualiści uzyskali możliwość znalezienia swojej drugiej połówki na ekranie telewizora – tym razem w kontrowersyjnym programie „Boy Meets Boy” („Chłopak spotyka chłopaka”).Jednocześnie wzburzenie budziły tzw. hoax shows, których uczestnicy stali się ofiarami spisku. I tak w roku 2003 w programie „Joe Millionaire” widzowie śledzić mogli losy uczestniczek, walczących o względy milionera, który w rzeczywistości był robotnikiem zarabiającym mniej niż wynosiła średnia krajowa. Wkrótce po tym, w roku 2004 wyemitowano show „There’s Something About Miriam” („Wszystko o Miriam”), którego uczestnicy próbowali zdobyć serce pięknej Miriam. W finale programu ogłoszono, że Miriam jest transseksualistką. Kobieta miała także na swym koncie występ w filmach pornograficznych.Po „Idolu” pojawiły się kolejne talent search-shows. Były to między innymi: „Next Top Model” w 2003, „Project Runway” w 2004, „So You Think You Can Dance” w 2005 („You Can Dance – Po prostu tańcz!”) i „Got Talent” w 2006 („Mam Talent!”).Z kolei w roku 2004 stworzono pierwszy celebreality talent show: „Dancing with the Stars” („Taniec z Gwiazdami”). W programie widzowie mogli śledzić poszukiwania tanecznych talentów wśród celebrytów. Format odniósł niebywały sukces i niebawem świat zalały kolejne widowiska tego typu, jak chociażby „Dancing on Ice” w 2006 („Gwiazdy Tańczą na Lodzie”), czy „Celebrity Circus” („Gwiezdny Cyrk”).W 2004 pojawił się kolejny nowy gatunek – reality drama. Tym, co wyróżnia reality drama od innych reality shows, jest połączenie świata realnego z fantazją oraz większa reżyseria widowiska. Pierwszymi pozycjami w tej kategorii były „Riket” („Królestwo”) i „Laguna Beach”.Po latach, w roku 2006 spełniło się marzenie Johna de Mola. 23 września w Holandii zadebiutował program „De Gouden Kooi” („Złota Klatka”), będący pierwowzorem „Big Brothera”. Luksusowy reality show gościł na antenie holenderskiej telewizji przez rekordową liczbę 608 dni i dobiegł końca z dniem 22 maja 2008 roku.W kwietniu 2008 roku Academy of Television Arts and Sciences ogłosiła, że 21 września 2008 po raz pierwszy w historii zostaną rozdane Nagrody Emmy dla produkcji telewizyjnych typu reality shows w kategoriach Wybitny Prowadzący Reality Show oraz najlepszy Reality Competition. Reality TV stała się tym samym integralną częścią telewizyjnych produkcji.